Η Κάτω Σύμη αποτελει αναμφισβήτητα τον πιο γραφικό και πιο όμορφο ορεινό οικισμό του Δήμου Βιάννου και βρίσκεται 65 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά από το Ηράκλειο, 12 χιλιόμετρα ανατολικά από την Άνω Βιάννο, 2 χιλιόμετρα από τον κεντρικό δρόμο και 30 χιλιόμετρα από την Ιεράπετρα. Ανηφορίζοντας τον δρόμο προς την Σύμη συναντάμε αρχικά στα αριστερά μας πολλά μικρά πετρόχτιστα σπιτάκια χωρίς στέγη, τα οποία κατασκευάστηκαν από το Υπουργείο Ανοικοδόμησης με χρήματα του Σχεδίου Marshal τη δεκαετία του ’50, με σκοπό να στεγαστούν κάτοικοι των χωριών Πεύκου και Κάτω Σύμης μετά από το Ολοκαύτωμα των Γερμανών κατακτητών, κάτι που τελικά δεν ολοκληρώθηκε ποτέ διότι κάποιοι επιτήδειοι καταχράστηκαν τα χρήματα. Μια πυρκαγιά στο τότε Υπουργείο έκαψε όλα τα στοιχεία που αφορούσαν την χρηματοδότηση του έργου. Εξ ου και η μαντινάδα: «Της ανοικοδομήσεως το Υπουργείο ητο, Παπαδογιάννη υπουργέ ποιος το έβαλε το σπίρτο?»

Πριν την είσοδο του χωριού η χαράδρα δεξιά σας είναι η χαράδρα του Κορνιαχτού. Εδώ έγινε η μάχη της Κάτω Σύμης Κατά την περίοδο της γερμανικής κατοχής, το 1943, γερμανικός λόχος μετέβη στο χωριό για να τιμωρήσει τους κατοίκους, επειδή είχαν σκοτωθεί από τους αντάρτες οι 2 Γερμανοί του φυλακίου. Στην είσοδο του χωριού ανταρτικό σώμα καλά οχυρωμένο προσέβαλε τους Γερμανούς, στις 12 Σεπτεμβρίου από τους οποίους σκότωσαν 84 και αιχμαλωτίστηκαν 12. Στο σημείο αυτό έχει στηθεί ένα μνημείο, στη μνήμη των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης κατά των γερμανών, στη μάχη της Κάτω Σύμης, τον Σεπτέμβριο του 1943.

Λίγα μέτρα πριν μπούμε στο χωριό βρίσκεται ο νερόμυλος/ αλευρόμυλος του Γεωργίου Παπαδοπούλη. Ο μύλος έχει πολλές δεκαετίες να λειτουργήσει.

Φτάνοντας στην κεντρική πλατεία η οποία περιβάλλεται από πέντε μεγάλα πλατάνια, και την παρουσία του κεντρικού αγωγού με τρεχούμενο νερό πηγής που διασχίζει τον δρόμο σε όλο το μήκος του , σου δίνουν την αίσθηση της δροσιάς να σε πλημυρίζει ακόμα και στην μέση του καλοκαιριού.

Με το νερό αυτό, μέχρι τη δεκαετία του ’60, λειτουργούσε ο νερόμυλος και στη συνέχεια κατέληγε σε γειτονικά χωριά για το πότισμα των περιβολιών.

 Στην άκρη της πλατείας είναι στημένη η προτομή της δασκάλας Στέλλας Μιχαλάκη Παπαδημητροπούλου, η οποία παρέμεινε και υπηρέτησε το δημοτικό σχολείο στην δύσκολη περίοδο της Κατοχής και του Εμφύλιου ( 1935 μέχρι το 1962)

 Ανηφορίζοντας την πλατεία, στα 50 μέτρα βρίσκεται η Ταβέρνα «Αφροδίτη» του Χαράλαμπου Συγγελάκη, ξακουστή σε ολόκληρη την Κρήτη για το καλό φαγητό και τα παραδοσιακά παϊδάκια, «αντικριστά» ψητά, και μαγειρευτά από παλιές κρητικές χωριάτικες συνταγές με αγνά ντόπια βιολογικά προϊόντα.

 Κάθε μέρα καταφτάνουν στο χωριό παρέες από άλλες πόλεις και χωριά του νομού για να γευτούν τους εξαιρετικούς μεζέδες, τα παραδοσιακά γλυκά με ντόπια υλικά και αγνό μέλι και φυσικά κρασί και ρακή. Συχνά στήνονται αυτοσχέδια γλέντια με ζωντανή μουσική και τραγούδια.

 Στο χωριό, ανάλογα με την εποχή γίνονται μεγάλα πανηγύρια όπως του Αγίου Πνεύματος στο Οροπέδιο του Ομαλού με εκατοντάδες επισκέπτες, των Αγίων Απόστολων στο Οροπέδιο του Λάπαθου, του Αφέντη Χριστού καθώς και του Αγίου Ιωάννη του Ριγολογου

Ένα από τα μεγαλύτερα πανηγύρια της περιοχής είναι αυτό Της Παναγίας της Γαλατοκτιμενης και Νηστικοκτισμενης που εορτάζει στις 15 Αυγούστου την Κοιμήση της Θεοτόκου. 

Μέσα στην εκκλησία της Παναγίας κατασκευάστηκε επίσης και ο τάφος της Αρχόντισσας για να ταφεί εκεί όταν θα πέθαινε.

Όμως, σε μια περιοδεία της Αρχόντισσας στην Πελοπόννησο η Αρχόντισσα αρρώστησε αιφνίδια και πέθανε. Η ταφή της έγινε στην Πελοπόννησο.